راز دیرپایی انجمن زرتشتیان تهران

دیباچه:

اگر از برخی نهادهای اجتماعی در دوران باستان، همچون انجمن مغان و کنکاشستان که در سده‌های نخستین در راستای گسترش آیین زرتشتی پا گرفتن، بگذریم و نگاهی به دوران کنونی داشته باشیم، بی‌گمان انجمن زرتشتیان تهران در شمار نخستین نهادهای اجتماعی است که در ایران پایان قاجار و دوران پهلوی اول پاگرفته است. نهادی که همچنان زنده و پابرجاست و به خدمت ادامه می‌دهد. دیرینگی این نهاد مردمی به بیش از 110 سال می‌رسد.

نگاهی به شکل‌گیری انجمن تهران:

انجمن تهران در یک کاروانسرا به‌نام «مشیر خلوت» با باشندگی (:حضور) 14 تن از زرتشتیان ساکن تهران پا گرفت. در روز چهارشنبه زامیاد ایزد و اسفندماه 1286 خورشیدی برابر با 1276 یزدگردی که یک روز پس از برگزاری نخستین سالگرد جنبش مشروطیت بود.

در سال تشکیل انجمن، تعداد زرتشتیان تهران به حدود 500 تن رسیده بود. 14 تن از زرتشتیان تهران در شمار بنیانگذاران انجمن هستند که در نخستین گردش نیز اعضای هیات‌مدیره را تشکیل دادند.

به گفته‌ی آنان شوند (:دلیل) تشکیل انجمن زرتشتیان تهران افزون بر افزایش تعداد آنان و پراکندگی در چند نقطه، آن بوده که آنان با خردمندی و هوشیاری دریافته بودند که رو به رو شدن با دشواری‌ها تنها با جمع شدن و همکاری و خردجمعی امکان‌پذیر است.

به گفته‌ی یکی از بزرگان، تاریخ نشان داده است که برای حفظِ فرهنگ و آیین و چاره‌سازی برای دشواری‌ها، انجمن بهترین روش است.

هرگاه انجمن نباشد، کارهایی چون زناشویی، مسایل مربوط به ارث، مسایل درگذشتگان، تاسیسات فرهنگی و آموزشی، حفظ و نگهداری اموال و سرمایه‌های منقول و غیر منقول جماعت چه سرنوشتی خواهد داشت؟

نگاهی به گردش اول انجمن:

گردش نخست انجمن اهمیت ویژه‌ای دارد، چون هم باید به کارهای پراکنده مانده از پیش رسیدگی می‌کردند و هم برنامه‌ریزی برای کارهای جاری و آینده انجام می‌دادند.

این گردش در طول 2 سال کار خود (مدت گردش 2 سال بوده است) در مجموع 104 نشست تشکیل داده، برخی از نشست‌ها به صورت «عادی» و برخی به صورت «فوری» بوده است. بیشتر نشست‌های فوری در شب و در خانه‌ی زنده یاد ارباب کیخسرو شاهرخ برگزار می‌شد.

گوناگونی و میزان کارهای انجام شده در این گردش به راستی شگفت‌آور است. افزون بر انجام امور جاری چه آیین‌های شادی، جشن‌ها و چه آیین‌های مربوط به درگذشت، به کارهای دیگری مانند کمک به زرتشتیان ورشکسته، نامه‌نگاری به مقام‌های دولتی و مجلس شورای ملی، ارتباط با عدلیه (دادگستری) و نوشتن نظام برای مدرسه دخترانه نیز پرداخته‌اند. در واقع گردش نخست انجمن مانند «دولت زرتشتیان» بوده و همه‌ی کارهای جماعت در تهران و بسیاری از کارهای‌ زرتشتیان شهرستان‌ها‌، به آنان رجوع می‌شده است.

نکته‌ی قابل توجه دیگر این است که زرتشتیان تهران و دیگر نقاط ایران، انجمن را مرجعی قابل اعتماد و بی‌طرف و بی‌غرض می‌شناخته‌اند که با اقتدار به کارها رسیدگی می‌کند و از این رو، حکم انجمن را به تمامی می‌پذیرفته‌اند.

این نیز گفتنی است که در آن هنگام، هرگاه همکیشی به گرفتاری دچار می‌شده است، بسیاری از زرتشتیان در وکالتخانه‌ی پارسیان گرد می‌آمدند و با هم‌اندیشی برای رفع مشکل چاره‌جویی می‌کردند.

در گردش‌های دیگر گوناگونی کارها به خوبی به چشم می‌خورد. اعتماد مردم به انجمن و باور به این که اعضای انجمن با خرد گروهی خود، همواره گره‌گشا هستند سبب شده است که گردش‌های انجمن همواره با صدها کار ریز و درشت رو به رو بوده‌اند.

از نگاهی دیگر؛ فعالیت‌های انجمن را می‌توان به دو بخش عمده تقسیم کرد:

1- رسیدگی به مواردی که فوری پیش می‌آمده و به اصطلاح روزمره بوده است

2- برنامه‌ریزی برای کارهای بلندمدت، چاره‌جویی برای دشواری‌ها

همچنین بسترسازی و آینده‌نگری برای ایجاد تسهیلات و امکاناتی که در آینده باید مورد بهره‌برداری همکیشان قرار می‌گرفته است، تا آنان دچار دردسر و سختی‌های کمتری شوند. آنچه نوشته شد، یک از هزاران است، اما نوشته دارد به درازا می‌کشد. پس با یادآوری این نکته که «انجمن زرتشتیان تهران» تنها یک نام نیست، بلکه در پس این نام تلاش یکصد و بیست ساله‌ی هزاران تن از همکیشان، نهفته است که بی‌چشمداشت، بی‌ادعا و با از خودگذشتگی، برای باورهایی که داشته‌اندو برای یاری به همکیشان خود که آن را بایسته به شمار آورده‌اند، کوشیده‌اند.

آنان نهالی را کاشتند که به درختی تناور با سایه سازی گسترده بدل شد. اینک خویشکاری (:وظیفه) همه‌ی ما و به ویژه اعضای هیات مدیره انجمن در گردش 44 است که مراقب باشند تا شاخه‌ای از این درخت خشک نشود و تلاش کنند که سایه گسترده‌تر و سرسبزتر از پیش به گردش‌های آینده تحویل دهند و یادمان باشد که:

حدیث نیک و بد ما نوشته خواهد شد

زمانه را سند و دفتری و دیوانی است