مسجدی ۴۰۰ ساله یا ۲۰۰ ساله!؟

روزگار غریبی‌ست٬ نازنین
آن‌که بر در می‌کوبد شباهنگام
به کشتن چراغ آمده است٬
نور را در پستوی خانه نهان باید کرد.
« احمد شاملو»
  مسجد عامری یکی از بناهای تاریخی و ریشه‌دار اهواز است که در بهمن ۸۹ به شماره «۳۰۲۶۸» در فهرست آثار ملی قرار گرفت. در پرونده‌یی که از سوی اداره کل میراث‌فرهنکی٬ صنایع دستی و گردشگری خوزستان گردآوری شده٬ حاج احمد عامری در ۲۲۸ سا‌ل‌ پیش   با همراهی یک بنای اصفهانی با بهره‌گیری از معماری اصفهان و یزد  این مسجد را ساخته است.
همچنین به باور منصور عموری «قدیمی‌ترین خادم مسجد عامری » در گفت‌وگویی با خبرگزاری ایرنا به تاریخ۹۴/۴/۱۳ ٬ «احمد عامری در ۱۷۰ سال پیش این مسجد را پایه‌گذاری نمود».
خبرگزاری م هر نیز درتاریخ ۹۲/۷/۷ در یادداشتی از نادره وائلی‌زاده پیرامون کوی عامری٬ از زبان عاطفه‌ی رشنویی مدیر کنونی پایگاه جهانی چغازنبیل ٬« پیشینه‌ی مسجد را اواخر قاجاریه و اوایل پهلوی به دست حاج احمد عامری دانسته است که به شیوه مساجد شبستانه صدر اسلام در آن گنبدی دیده نمی‌شود».
 این گفته‌ها و پژوهش‌ها همگی در این نکته هم‌مانند هستند که حاج احمد عامری در سده‌ی ۱۳ مهی (:قمری) ( پادشاهی قاجارها) مسجد عامری را ساخته است.
اما به تازگی خبرگزاری اگزار عکس زیر را از سر در این مسجد منتشر کرده که بسیار گویا و روشن است.
                                   
                                                                                            خبرگزاری اگزار/ تیر 97

نمای کنونی مسجد 97/4/30

اما در عکس‌هایی که از نمای ورودی این مسجد تا شهریور ۹۶ در خبرگزاری‌ها آمده٬ چنین سنک‌ نگاره‌یی دیده نمی‌شود٬ که نشان از جانمایی آن در یک سال گذشته دارد. در این‌ باره می‌توان نمونه‌های زیر را نام برد.

پرورنده ثبتی در اداره کل میراث خوزستان 89/11/17

فرتور از خبرگزاری خوزنیوز/ گفت‌وگو با خادم مسجد 94/4/14

سایت الحرشه/ حسین فرج الله اسفند 95

فرتور از خبرگزاری ایسنا 96/5/4

فرتور از خبرگزاری ایسنا 96/5/4

فرتور رسیده است.

0114

 اکنون باید چند نکته را یادآوری کرد
۱-سده ۱۱ هجری٬ هم‌زمان با پادشاهی صفویه است که به گواه تاریخ٬ اهواز در آن روزگار ویرانه‌یی بوده که هیچ ریخت شهری نداشته و کرسی خوزستان درآن هنگام شوشتر بوده است.
از همین‌رو شاه اسماعیل اول صفوی در سال ۹۱۴ هجری و نادرشاه افشار در سال۱۱۴۲ هجری ( سده ۱۲ هجری) پس از سرکوب گردنکشان خوزستان ٬ برای آرمیدن به رامهرمز٬ هویزه و شوشتر می‌روند٬ زیرا اهواز از جایگاه٬ اجتماعی٬ سیاسی و شهری برخودار نبود. چنان‌که بیشتر تاریخ نگاران سده‌های ۱۰ تا ۱۳ هجری مانند
 «میرزا مهدی‌خان استر آبادی در جهان‌گشای‌جوینی»٬ «میرزا محمد صادق موسوی در تاریخ گیتی‌گشا» و  «اسکندر بیگ ترکمان در عالم آرای عباسی» از اهواز نامی نبرده٬ یا آن‌ را روستایی بسیار کوچک و پراکنده دیده‌‌‌اند. سرهنری لایارد در سفرنامه‌ی خود درسال ۱۲۵۸ هجری٬ بی‌آن‌که از اهواز نامی ببرد٬ «ویس را شهری آباد و پرجمعیت» خوانده است.
حاج‌عبدالغفار نجم‌الملک در سفرنامه خوزستان٬ اهواز را در سال ۱۲۹۹ هجری٬ « قصبه‌یی دیده که شیخ نبهان عامری کدخدای عامری‌ها بوده است» اما وی هیچ سخنی از مسجد به میان نمی‌‌آورد.
ژان دیولافوا در کتاب تاریخ ایران٬ کلده و شوش می‌گوید:«اهواز در دوره ساسانیان شهری بزرگ و آباد بود ولی اکنون بیش از بیست تاسی خانه‌ی گلی خراب و چند کلبه از حصیر و نی ندارد»
لرد کرزن  نیزدر کتاب ایران و مسئله ایران جمعیت اهواز را در آغاز سده ۱۴ هجری چنین بر‌می‌شمرد:«اهواز در این موقع بیش از دویست نفر سکنه ندارد که همه فقیر و با نهایت سختی زندگی می‌کنند٬ شیخ آن‌ها پیرمردی است که فوق العاده ظالم و جبار که با انواع شکنجه حاصل دست‌رنج آ‌ن‌ها را می‌مکد».
از آن‌جا که تا پیش از قارجاها در گزارش‌های تاریخی نامی از این مسجد برده نشده٬ به راستی پیشینه‌ی ۴۰۰ ساله را باید در کدام یافته‌ها و دست‌نوشته‌ها جستجو کرد؟
آیا پژوهش‌ها و گفتارهایی که سازنده‌ی مسجد را حاج احمد عامری در سده ۱۳ هجری دانسته‌اند٬ نادرست است؟
آیا جانمایی یک سنگ‌نگاره بر سردر مسجد که در یک سال گذشته انجام گرفته٬  نشان استواری از دیرینگی است؟ به ویژه آن‌که ریخت٬ رنگ و خط این سنگ‌نگاره به هیچ روی با کاشی‌کاری و خطوط به‌کار رفته در نمای ورودی مسجد هم‌خوانی نداشته٫ نمایان‌گر نو و تازه بودن آن است.
۲-  برپایه‌ی «قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنگی کشور مصوب 1367» هرگونه« تعمیر٬ تغییر و مرمت در بناهای تاریخی ثبت شده باید با هماهنگی و مجوز اداره کل میراث فرهنگی استا‌ن‌ها باشد»
آیا معاونت میراث‌فرهنگی استان در این زمینه مجوزی داده است؟
آیا این دگرگونی با آگاهی و هماهنگی آنان بوده است؟
۳-اگر این جانمایی و جابجایی قانونی بوده است چرا در هنگام انجام٬ رسانه‌یی نشده و نشانی از آن در خبرگزاری‌ها و روزنامه‌ها نیست؟
۴-اگر اراده و خواست سازمان یا نهاد دیگری در این کار نقش داشته ٬ بی‌گمان تخلفی آشکار انجام گرفته است زیرا تنها٬ سازمان میراث فرهنگی کشور و اداره کل استان و شهرستان‌ها دارای «توانای‌های فنی و علمی» برای رسیدگی به« میراث ملموس و غیر ملموس» هستند.

بایسته است اداره کل میراث فرهنگی٬ صنایع‌دستی وگردشگری خوزستان ٬ با پیگیری و جستجو پیرامون سر در مسجد عامری  به نگرانی دوست‌داران تاریخ و فرهنگ ایران پاسخی درخور و شایسته بدهند.
کوتاهی در این زمینه راه را برای کس یا کسانی که زیر پوست این شهر آهسته و پیوسته در اندیشه‌ی
پیشینه‌سازی هستند٬ هموار می‌سازد.
فراموش نکنیم آن‌که تندیس تاریخی را می‌دزد٫ آن‌کس که حفاری غیرمجاز انجام می‌دهد برای تکه نانی است٬ اما آنانی که در خواب‌آلودگی و ناآگاهی ما  به دست‌کاری تاریخ می‌پردازند٬ برای آیندگان خواب‌هایی دیده‌اند.

یاری‌نامه:
تاریخ اهواز٬ محمد تقی‌زاده
سفرنامه‌ی خوزستان٬ نجم‌الملک
تاریخ پانصد ساله خوزستان٬ احمد کسروی
تاریخ خوزستان٬ محمدعلی امام
نگاهی به خوزستان ٬ ایرج افشار
تاریخ کشتیرانی در کارون٬ اکبر دلفی موسوی
خبرگزاری ایرنا
خبرگزاری ایسنا
خبرگزاری مهر
خبر گزاری خوزنیوز
سایت الحرشه